İŞ SÖZLEŞMELERİNDE DENEME KAYDI

Günümüzde hala yürürlükte olan ve çalışan ile işveren arasındaki ilişkiyi düzenleyen 4857 sayılı İŞ KANUNU’NUN 15. Maddesi

“MADDE 15. - Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir.

Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.”

şeklindedir. Bununla birlikte iş sözleşmesinde bu ifade yer alabileceği gibi bir sonuç çıkarılabilir. Tabi ki aksi taraftan düşünüldüğünde de işveren ve çalışan böyle bir karar vermeden de sözleşme imzalayabilir.

Genel uygulamaya bakıldığında iş sözleşmelerinin deneme kaydı içermeden yapıldığı görülmektedir.

Fikrim, özellikle işin çalışan tarafından öğrenilmesi / alışılması gerekliliği var ise deneme kaydının da uygulamaya girmesi gerektiğidir. Çalışanın daha doğru konumlandırılması ve iş ilişkisinin bu haliyle başlaması en doğrusu olacağı kanaati fikrimin temelini oluşturmaktadır. Bunun iki taraflı bir itina hali doğuracağı ortadadır. 

 

Deneme Kaydı ve Deneme Süresi Kavramlarını Ayrı Değerlendirmek Gerekir

Yazımıza konu 15. Maddesinin ilk bölümünde yer alan, “Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir….” kısmından da anlaşılacağı üzere deneme kaydı ve deneme süresi kavramlarını birbirinden ayrı şeyler olarak düşünmek yanlış olmayacaktır.

Açıktır ki iş sözleşmesine süre belirtilmeden deneme kaydı maddesi eklenmesi bir takım çatışmalara sebep olabilir. Dolayısıyla, iş sözleşmesinde deneme kaydı belirtilirken kararlaştırılan sürenin de yazılması daha doğru olacaktır. Çünkü madde de “…..en çok iki ay….” ve toplu sözleşme tarafında da “…..en çok dört ay….”   ifadesi mevcuttur. 

Niteliği nasıl olursa olsun ister bireysel ister toplu iş sözleşmelerinde deneme kaydının olması deneme süresinin de belirlenmiş olduğu anlamına gelmez. Bu noktada fikrim; iki unsurun da sözleşmede ayrı ayrı belirtilmesi gerektiğidir.

Görüldüğü üzere, madde gerek bireysel iş sözleşmelerinde gerekse toplu sözleşmelerde deneme süresi için net bir süre vermemekle birlikte sadece bir üst sınır koyuyor ki aslında bu madde ile düzenlenmek istenen unsurun deneme süresi olduğu aşikârdır.

Özellikle, toplu iş sözleşmelerinde kurum alışkanlığı olarak uygulanan ve iş hukukunda işyeri uygulamaları olarak bilinen husus; deneme kaydı ile ilgili yanlış yönelimlere yol açmaktadır. Özellikle deneme süresinin belirgin hale getirilmesi noktasında…

Bilindiği üzere, bir yargılama söz konusu olduğunda çalışanların lehine olan işyeri uygulamaları olumlu bir şekilde dikkate alınırken, çalışan için aleyhte sonuçlar doğurabilecek işyeri uygulamaları pek dikkate alınmayabiliyor.

Uzun lafın kısası; herhangi bir iş sözleşmesinde deneme kaydını, deneme süresi belirterek koymak her iki taraf için de olumlu sonuçlara yol açabilecek bir uygulama olacaktır.