Denkleştirme

İş Kanunu’nun 63. Maddesinde;

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz.

Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.

Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir

hükmüne istinaden işverenler denkleştirme uygulamasına gidebilir. Bu yazıda işverenlerin dikkat etmesi gereken önemli noktalara değineceğiz.

1. Denkleştirme uygulaması için mutlaka tarafların yazılı anlaşması gerekir. İşçinin onayı olmadan denkleştirme çalışması yaptırılamaz. 
2. Denkleştirmede dengenin sağlanması gerekir. Örneğin denkleştirme uygulaması kapsamında 2 hafta 14 saat fazla çalışıldı ise takip eden haftada 14 saat az çalışılması gibi dengenin kurulması gerekir.
3. Denkleştirmede 2 aylık süre, turizm sektöründe ise 4 aylık süreye (TİŞ 6 aya kadar) süreye dikkat edilmeli 
4. İşveren tarafından denkleştirme yapılacak tarih ve bitiş tarihi işçilere bildirilmeli 
5. Denkleştirme tam sağlanamamış ise işçiye kullanamadığı sürenin fazla çalışma olarak ödenmesi gerekir. Örneğin denkleştirme kapsamında 14 saat fazla çalıştı ve sonrasında 10 saat az çalıştı ise kalan 4 saatin ya denkleştirilmesi ya da fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekir. 
6. İşçi denkleştirmeden bakiye kalan süreyi serbest zaman kullanmak isteyebilir işçinin bu talebi yoksa 5. madde deki gibi fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekir. Serbest zaman talebi varsa kullandırılmalıdır. 
7. Denkleştirme işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanabilir. Örneğin üretim departmanında uygulanırken muhasebe departmanı normal çalışma seyrinde devam edebilir. 
8. Denkleştirmede süre sınırına dikkat etmek gerekir. Günlük 11 saati aşmamalı 
9. Gece 7,5 saatten işçinin onayı ile fazla mesai yapılamayacak sektörlerde 7,5 saati aşan denkleştirme yapılamaz. 
10. Denkleştirme esası tam uygulanması halinde fazla çalışma ücreti ödenmez.
11. Denkleştirme izni yazılı olarak alınmalı 
12. İş sözleşmesi ile veya sonradan işçiden denkleştirme izni alınabilir
13. Telafi çalışması ve fazla çalışma ile karıştırılmamalı 
14. Yıl içerisinde yasal sınırlara riayet etmek şartıyla denkleştirme uygulamasına gidilebilir. 
15. Denkleştirmeye onay vermeyen işçiye denkleştirme yaptırılamaz. Bu işçi için fazla çalışmaya onay verdi ise fazla çalışma yaptırılır ve ücreti ödenmesi gerekir. 
16. İşçinin fazla çalışmaya onay vermesi denkleştirme yapabileceği anlamına gelmez.
17. Denkleştirme uygulanan işyerlerinde ara dinlenme sürelerine de dikkat edilmesi gerekir.

 

İşverenlerin çalışma sürelerine dikkat etmemesi nedeniyle

1. Fazla çalışmalara ilişkin ücreti ödememek, işçiye hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında kullandırmamak, fazla saatlerde yapılacak çalışmalar için işçinin onayını almamaktan 2024 yılı içerisinde: 2.666 TL (Bu durumdaki her bir işçi için)
2. Çalışma sürelerine ve buna dair yönetmelik hükümlerine uymamak: 2024 yılı için 14.739 TL 
3. Telafi çalışması usullerine uymamak: 2.666 TL (Bu durumdaki her bir işçi için)
4. Ara dinlenmesini uygulamamak 14.739 TL (Bu durumdaki her bir işçi için)
5. İşçileri geceleri 7.5 saatten fazla çalıştırmak, gece ve gündüz postalarını değiştirmemek 2024 yılı için 14.739 TL 
6. Çalışma sürelerine ilişkin yönetmeliklere muhalefet etmek 2024 yılı için: 14.739 TL

gibi cezalara maruz kalabilirler.

ÖNEMLİ UYARI

Fazla çalışma ve serbest zaman uygulaması ve denkleştirme uygulamasındaki ince çizgiye işverenler dikkat etmeli, fazla çalışma ile denkleştirmenin karıştırılmaması gerekir.

İşverenler işçinin fazla çalışma yapması halinde yönetim hakkı kapsamında işçiye serbest zaman kullandıramaz. İşçinin bunu talep etmesi gerekir. Denkleştirme uygulamasında ise işçiden yazılı onay alınmış ve yoğun çalışmaya karşılık daha az çalışma ile denge sağlanmış olması nedeniyle iki durum karıştırılmamalı

Yani işverenler işçiye bu hafta fazla çalış haftaya daha az çalışırsın gibi örtülü serbest zaman uygulamasına gidemez. İşçinin mutlaka serbest zaman talebi olmalı ve fazla çalışma süresine karşılık 1 saat 30 dakika fazla sürelerle çalışmasına karşılık 1 saat 15 dakika serbest zaman kullandırmalıdır.