Ekonomik Sebeplerle Fesih Sonrasında Faaliyet Sahasının Genişletilmesi Geçerli Fesih Nedenlerini Ortadan Kaldırmaz

4857 sayılı İş Kanunun 18’inci maddesine göre otuz ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az altı ay kıdemi olan çalışanın belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, bunu işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.

Kanun maddesi hükmü uyarınca işveren, iş güvencesi kapsamında olan işçinin iş sözleşmesini işletmesel karar uyarınca ekonomik sıkıntılar nedeniyle bildirimli olarak feshedebilir.

Uygulamada ekonomik sebepler nedeniyle fesih yapan işverenlerin daha sonrasında yeni faaliyet alanlarına açılarak işletmesini büyüttüğü ve bu kapsamında yeni işçi istihdam ettiği görülebilmektedir.

Bu durumla karşılaşan işçi veya işçiler, ekonomik sebeplerin ortadan kalktığını ve feshin geçersiz olduğunu ortaya atarak işe iade talebiyle hukuki süreç başlatabilmektedir.

İşletmesel Karar ile Fesih Nasıl Yapılmalıdır?

Yargıtayi’ın yaygın içtihatları uyarınca; “Feshin işletme, işyeri ve işin gerekleri nedenleri ile yapıldığı ileri sürüldüğünde, öncelikle bu konuda işverenin işletmesel kararı aranmalı, bağlı işveren kararında işgörme ediminde ifayı engelleyen, bir başka anlatımla istihdamı engelleyen durum araştırılmalı, işletmesel karar ile istihdam fazlalığının meydana gelip gelmediği, işverenin bu kararı tutarlı şekilde uygulayıp uygulamadığı (tutarlılık denetimi), işverenin fesihte keyfi davranıp davranmadığı (keyfilik denetimi) ve işletmesel karar sonucu feshin kaçınılmaz olup olmadığı (ölçülülük denetimi-feshin son çare olması ilkesi) açıklığa kavuşturulmalıdır.

İşveren işletme, işyeri ve işin gerekleri nedeni ile aldığı fesih kararında, işyerinde istihdam fazlalığı meydana geldiğini ve feshin kaçınılmazlığını kanıtlamak zorundadır.”

İşverenin Ekonomik Sebeplerle Departman Kapatıp Dışarıdan Hizmet Alması

Ekonomik sebeplerle işverenlerin departman-bölüm kapatıp ilgili hizmeti dışarıdan alması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Yargıtay’ın karar verdiği bir örnek olayda bilgiişlem departmanında tek başına bilgi işlem sorumlusu olarak çalışan işçinin iş sözleşmesi şirketin siparişlerinin azalması ve mali durumunun bozulması karşısında alınan önlemlerin yetersiz kalması nedeniyle ilgili hizmetin fatura karşılığı dışarıdan daha düşük maliyetle alınacağı için feshedilmiştir.

Yargılama sırasında bilirkişi keşif yaparak davalı şirketin zarar ettiğini ve ekonomik durumunun bozulduğunu tespit etmiştir. Yargıtay kararında; “Davalı tarafından sunulan hizmet alım sözleşmesi ve ibraz edilen faturalar ve şirketin ekonomik verileri dikkate alındığında şirketin ekonomik tedbir olarak hizmet satın alınmasına giderek davacının iş sözleşmesini feshetmesinin geçerli nedene dayandığı, anlaşıldığından davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozma nedenidir.”ifadelerine yer verilmiştir. (9. Hukuk Dairesi        2012/24283 E.,  2013/2817 K.)

Ekonomik Sebeplerle Fesih Sonrasında İşverenin Faaliyet Sahasını Genişletmesi

Yargıtay’a taşınan bir olayda işveren ekonomik nedenlerle işçi sayısında azaltmaya gidilmesi kararı alarak …Öğretmen Evi ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü bünyesinde kat ve lokal görevlisi olarak çalışmakta olan işçiyi işten çıkarmıştır. İşçi de işe iade davası açmıştır.

Bilirkişi raporunda işverenin zarar ettiği bu sebeple ekonomik sıkıntı yaşandığı anlaşılsa da işletmenin iş akdinin feshinden sonra yeni hizmet binasını faaliyete geçirdiği ve aynı yıl yatılı misafirler için 3 oda açıldığı, kat görevlisi ihtiyacının dava dışı bir şirketten sağlandığı, davalının kat görevlisi çalışanlarını dışarıdan temin ettiği görülmüştür. İşveren ise yeni faaliyetini kabul ederek kat görevlisini dışarıdan temin etmenin daha ekonomik olduğunu belirtmiştir.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi ilgili olayla ilgili aşağıdaki şekilde karar vermiştir:

“Davacının iş akdi, işverenin aldığı işletmesel karar uyarınca, ekonomik sıkıntılar nedeniyle feshedilmiştir. Mahkemece yaptırılan bilirkişi incelemeleri neticesinde, fesih tarihi itibariyle işverenin maddi açıdan zararda olduğu tespit edilmiştir. İş akdinin feshinden sonra , davalı işyerinin konaklamaya da açılmak suretiyle faaliyet sahasının genişletilmesi ve bu kapsamda dışardan hizmet alınması suretiyle istihdamın sağlanması, işletmesel bir karar olup, geçerli feshin nedenlerini ortadan kaldırmaz. Aksine, işletmesel kararın tutarlı uygulandığının göstergesidir. 

Mahkemenin, işletmesel kararın yerindeliğini değerlendirmeye yönelik gerekçelerle, davanın kabulüne dair vermiş olduğu kararı hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.” (22. Hukuk Dairesi         2017/2705 E.  ,2017/2247 K.)
 

Özetle, işveren ekonomik sıkıntılar nedeniyle departman-bölüm kapatabilir veya ilgili birimden işçiyi işten çıkarabilir. Ancak bu durumu ispat yükü işverendedir. İşverenin fesihten sonra faaliyet alanını genişletmesi, dışarıdan hizmetle maliyeti düşürmesi gibi hususlar önceki feshin geçerliliğini değiştirmeyecektir.