Emekli Kök Maaş Taban Maaş Karmaşası
Türkiye’de emekli maaşları, kişilerin çalışma hayatları boyunca SGK’ya bildirilen kazançları temel alınarak hesaplanır. İlk işe giriş tarihinden itibaren tüm kazançlar dikkate alınır. Hesaplama, üç farklı döneme göre yapılır: 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası. Her dönemin kendine has aylık bağlama oranları ve katsayıları bulunur. Bu üç dönemin ayrı ayrı hesaplanıp toplanmasıyla emekli aylığı belirlenir.
Yüksek emekli maaşı almak isteyenlerin, çalışma hayatları boyunca SGK’ya bildirilen prime esas kazançlarını yüksek tutmaları gerekir. Asgari ücret üzerinden bildirim yapıp, elden maaş almak ileride düşük emekli maaşı alınmasına neden olur. Ayrıca, birden fazla işyerinden sigorta bildirimi yapmak maaşı artırabilir. Ancak yalnızca son birkaç yıl yüksek kazanç bildirmek, toplam maaşı belirgin şekilde artırmaz.
Taban maaş uygulaması, emeklilere verilen en düşük maaşı garanti altına almayı amaçlar. En düşük emekli maaşı, Temmuz 2024 itibarıyla yapılan düzenleme ile 12.500 TL’ye yükseltilmiştir. Bu artış, özellikle düşük kök maaş alan emekliler için Hazine destekli sosyal ödemelerle sağlanmaktadır. Bu uygulama, pandemi döneminde başlayan taban maaş uygulamasının bir devamı niteliğindedir ve emeklilerin yaşam standartlarını koruma hedefi taşımaktadır.
Taban maaş uygulaması ilk olarak Mart 2020’de pandemi sürecinde gündeme gelmiş ve o tarihte 1.500 TL olarak belirlenmiştir. Daha sonra bu rakam sırasıyla 2.500 TL, 5.500 TL, 7.500, 10.000 TL gibi seviyelere çıkarılmış ve son olarak 2024 Temmuz’da 12.500 TL olmuştur. Bu maaş artışları, emeklilerin refah seviyesini enflasyona karşı koruma amaçlı olarak hazine tarafından yapılan destek düzenlemeleridir.
Taban maaş, emeklinin kazançlarına göre hesaplanan kök maaşı (gerçek maaşı) bu tutarın altındaysa, Hazine tarafından yapılan bir sosyal destekle tamamlanır. Örneğin, kök maaşı 11.000 TL olan bir emekliye 1.500 TL sosyal destek eklenir ve toplamda 12.500 TL ödenir. Ancak bu destek, maaş zammı niteliğinde değildir; bir sosyal destek olarak değerlendirilir. Dolayısıyla, maaş zamları kök maaş üzerinden hesaplanır. Böyle olduğu için de her zam döneminde taban maaş alan emeklilerimizde her artış döneminde kafa karışıklıkları oluşuyor. Bu kafa karışıklıklarının giderilmesinin yolu; bir defaya mahsus olmak üzere tüm kök maaşların en az taban maaşa kadar artırılması ve artık bundan sonraki tüm artışların da bu rakam üzerinden yapılması gerekmektedir. Elbette böyle olduğunda bu sefer de kısmi emeklilikle 3600 günle emekli olan biriyle 9000 BağKur prim günüyle emekli olan bir diğer kişi aynı maaşı alacak ve bu da başka adaletsizliklere sebep olacaktır. Bu sebeple maaşların tamamı üzerinde düzgün ve hakkaniyet ölçüsünde bir çalışma yapmak şarttır.
Taban maaş uygulamasının bir diğer önemli yanı, bu desteklerin yalnızca SSK ve BAĞ-KUR emeklileri için geçerli olmasıdır. Memur emeklileri bu kapsama dahil edilmez.
Kök maaş, emeklilerin kazançlarına göre hesaplanan gerçek maaştır. Bu maaşa her ay %4 oranında ek ödeme eklenir ve toplam tutar bankaya yatırılır. Ancak taban maaşa tamamlanma durumu varsa, ek ödeme kök maaş üzerinden hesaplanır ve sosyal destekten bağımsızdır.
Zam oranları her zaman kök maaş üzerinden hesaplanır. Örneğin, kök maaşı 10.000 TL olan bir emekliye %50 zam yapılırsa maaşı 15.000 TL’ye çıkar. Taban maaş bu durumda devre dışı kalır, çünkü emeklinin maaşı taban maaş sınırını aşmıştır.
Taban maaş uygulaması, kazançları düşük olan emekliler için önemli bir destek mekanizmasıdır. 2020 yılından itibaren bu sistem, maaşların adil şekilde belirlenmesini sağlarken, düşük maaş alan emeklilere ekonomik bir güvence sunmayı hedeflemiştir. Bu sebepledir ki bu dönemde de devam etmesi zaruridir.