Hak sahipleri için en düşük emekli aylığı uygulaması (1)

SSK sigortalılarından; 2000 öncesi ölen veya 2000 öncesi malullük veya yaşlılık aylığı bağlanıp daha sonra ölen sigortalıların hak sahipleri için en düşük emekli aylıkları:
Dünyada ve ülkemizde sosyal güvenlik kanunlarında sosyal devlet ilkesinin bir uzantısı olarak birtakım gruplara pozitif ayrımcılık niteliğinde haklar sağlandığı gibi, aylık hesaplama sistemlerinde de bu nitelikteki hakların alt sınır aylığı uygulamaları şeklinde verildiği görülmektedir. Alt sınır aylığı uygulamalarıyla, bağlanan aylıkların belirli bir miktarın altına düşmesinin önlenmesi ve asgari geçim düzeyinin korunması amaçlanmaktadır.

Alt sınır aylığı uygulaması; hem aylık hesaplama sistemlerinde hem de ödenmekte olan aylıkların belirli miktarların altında kalmaması şeklinde yapılabilmektedir.

Ölüm sigortasında, öncelikle ölen sigortalının mevcut hizmet süre ve kazançlarına göre ölüm tarihinde geçerli mevzuata göre ölüm aylığı hesaplanmakta ve aylık, kanunda öngörülen hisseler oranında hak sahiplerine paylaştırılmaktadır.

Sigortalılar için her bir sistemde öngörülen en düşük emekli aylığı uygulaması hak sahipleri için de geçerli olup ölen sigortalı için hesaplanan aylık miktarı, ödenmesi gereken en düşük emekli aylığının altında ise aylık bu miktara yükseltilmekte ve yine hak sahiplerine kanunda öngörülen alt sınır aylığı hisseleri oranında ödenmektedir.

Alt sınır aylığı, sigortalının aylığının tamamının hak sahiplerine dağıtılmadığı durumlar için geçerlidir. Örneğin, sigortalının ölümüyle bir eş ve bir öz çocuk aylık alacak ise eşin hissesi yüzde 50, çocuğun hissesi yüzde 25 olacağından, aylığın yüzde 100’ü yerine yüzde 75’i ödenecektir. Çalışmayan veya aylık alan çocuğu bulunmayan bir eşin hissesi yüzde 75 olacağından, yine aylığın tamamı ödenmeyecek ve alt sınır aylığı uygulaması yapılacaktır.
SSK’liler için 2000 öncesi gösterge sisteminde uygulanan alt sınır aylığı 506 sayılı kanunun 96. maddesinin bir ve üçüncü fıkralarında düzenlenmiştir. Fıkraların 4447 sayılı kanunla değiştirilmeden önceki hali: “Bu kanuna göre malüllük ve yaşlılık sigortalarından bağlanacak aylıklar ile ölüm sigortasından hak sahibi kimselere bağlanacak aylıkların hesabına esas tutulan aylığın alt sınırı, gösterge tablosundaki en düşük göstergenin katsayı ile çarpımının yüzde 70’inden az olamaz.

***

Hak sahibi kimselerin gelir ve aylıkları; hak sahibi bir kişi ise bu maddenin 1’inci fıkrasına göre hesaplanan alt sınır aylığının yüzde 80’inden, hak sahibi iki kişi ise yüzde 90’ından az olamaz.” Hükmünü amirdir.

Buna göre, ölüm tarihi veya tarafına malullük veya yaşlılık aylığı bağlanma tarihi 2000 öncesi olan sigortalının hak sahiplerine 2025/ Temmuz dönemi itibarıyla en az ödenen ek ödemesiz ölüm aylığı tutarları şöyledir.

Bu miktarlar ayrıca, 5510 sayılı kanunun ek 19. maddesinde belirtilen en düşük emekli aylığının, hak sahiplerinin hisse karşılığı değerlerinden az olamamaktadır.
5510 sayılı kanuna 2019 yılında eklenen ek 19. maddede, en düşük emekli aylığı miktarı yılar itibarıyla ek ödeme dahil; 1.000, 1.500, 2.500, 3.500, 5.500, 7.500, 10.000, 12.500, 14.469 ve son olarak 16.881 TL olmuştur.

Alt sınır aylığı uygulamasında, hak sahibi hisse tutarları 5510/ ek 19. madde kapsamında ek ödemesiz alt sınır aylığı ile mukayese edilmektedir. 16.881 TL ek ödeme dahil miktar olduğundan, ek ödemesiz alt sınır aylığı 16.881/1,04=16.231,73 TL dir. Mukayesede, hisselendirmede kullanılacak en düşük aylık bu miktardır. Örneğin; tarafına 1998 yılında yaşlılık aylığı bağlanmış iken, 2007 yılında ölen sigortalının bugün itibariyle aylık tutarı ek ödemesiz 18.265 TL’dir. Hak sahibi olarak sadece bir eş bulunmaktadır.

Hak sahibinin;

Hisse karşılığı ölüm aylığı: 18.265xyüzde 75=13.698,75 TL,

506/96. madde tek hak sahibi yüzde 80 karşılığı aylığı: 15.383,95 TL,

5510/Ek 19. madde hissesi karşılığı ölüm aylığı:16.231,73xyüzde 75=12.173,80 TL,

Bu üç aylık mukayese edilerek en yüksek aylık olan 15.383,95 TL ile yüzde 4 ek ödeme tutarı olan 15.383,95x0,04=615,36 TL olmak üzere toplam 15.383,95+615,36=15.999,31 TL hak sahibi eşe ödenecektir.
https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/nergis-simsek/hak-sahipleri-icin-en-dusuk-emekli-ayligi-uygulamasi-1-2432393