İktidarın hedefi kaçışı önlemek

Bağ-Kur sigortalılarının emeklilikte aranan 9 bin prim gün sayısının 7 bin 200 güne indirilmesine ilişkin haberleri ilk defa 2023 yılında cumhurbaşkanının seçim vaatlerinde duymuştuk. Cumhurbaşkanı, “Bağ-Kur prim ödeme gün sayısını SGK’lilerle eşitleyerek 7 bin 200 güne indiriyoruz. Bu çalışmadan 1 milyon küçük esnaf faydalanacak” şeklinde açıklama yapmıştı. Aradan iki yıl geçtikten sonra bu kez Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın katıldığı bir televizyon programında, Bağ-Kur’luların emeklilikte aranan 9 bin prim gün sayısının 7 bin 200 güne indirilmesi konusunda “Sayın cumhurbaşkanının bir vaatte bulunduğunu, bunu bir emir telakki ettiklerini, 2028’den önce cumhurbaşkanının esnafa bu müjdeyi vermesi için bakanlık olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı ile birlikte çalışacaklarını, kapsama sadece ‘küçük esnaf’ın ya da tüm Bağ-Kur’luların mı dahil olacağını değerlendireceklerini, Bağ-Kur’lu küçük esnafın prim ödeme konusunda zorlandığını, prim tahsilat oranının diğer SGK’lilere göre daha düşük olduğunu bu nedenle 7 bin 700 günle ilgili çalışmalara başladıklarını ve çalışmayı 2026 yılının ilk veya ikinci çeyreğinde sonuçlandırmayı planladıklarını” ifade etti. Açıklamada yasal düzenlemenin kapsamı ve ilk defa hangi tarihte sigortalı olanları kapsayacağı hususlarına yer verilmemesinin, yapılacak maliyet hesaplarına göre netleşeceği anlaşılmaktadır.

Tabii buradaki beklenti, Emeklilikte yaşa takılanlarda (EYT) olduğu gibi hayal kırıklığı yaratacak, ihtiyaca tam olarak cevap vermeyen, bir sorunu çözerken başka büyük sorunlar yaratan yasal bir düzenlemenin yapılmamasıdır.
Yapılacak yasal düzenlemeyle 1800 gün daha az prim ödeyerek emekli olma imkânına kavuşacak olan BağKur’luların kimler olduğu ve mevcut durumda emeklilikte aranan prim ödeme gün sayıları hakkında kısa bilgiler vermek gerekmektedir.

BAĞ-KUR SİGORTALILARI KİMLERDİR?

Tarımda çalışanlar dahil olmak üzere, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar, 2/9/1971 tarihli ve 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu (BAĞ-KUR) ile 1/4/1972, 17/10/1983 tarihli ve 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu ile 1/1/1984 tarihi itibarıyla sosyal güvenlik sistemi kapsamına alınmışlardır.
2008/Ekim öncesi 1479 ve 2926 sayılı kanunlar kapsamında olan Bağ-Kur sigortalıları, 2008/Ekim sonrasında 5510 sayılı kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde (4/1-(b)):
Köy ve mahalle muhtarlarıyla hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise;
1) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,
2) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar,
3) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,
4) Tarımsal faaliyette bulunanlar” şeklinde düzenlenmiştir.

6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler, isteğe bağlı sigortalılar ve 1/8/2019 sonrası yurtdışı hizmetlerini borçlanma talebinde bulunanların borçlandıkları hizmet süreleri de Bağ-Kur kapsamında sayılmaktadır.

İKTİDAR NEDEN GÜN SAYISINI İNDİRMEK İSTİYOR?

Bağ-Kur’luların prim ödeme gün sayısının 7 bin 200 güne indirilmesi hususunda cumhurbaşkanı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanı tarafından yapılan açıklamalar çerçevesinde şu soruların cevaplarının aranması gerekmektedir.
1- Bağ-Kur’luların yaşlılık aylığı bağlanmasında aranan 9 bin prim gün sayısını 7 bin 200 güne indirerek emeklilik gün sayılarını SSK’lilerle eşitlemekle amaçlanan nedir?
2- Bağ-Kur’luların prim ödeme gün sayısı SSK’lilerle eşitlenecek ise bu eşitleme hangi tarihte ilk defa sigortalı olanları kapsayacaktır?
3- Bağ-Kur’luların prim ödeme gün sayısının SSK’lılar ile eşitlenmeden doğrudan 7 bin 200 güne indirilmesi halinde uygulama nasıl olacaktır?
4- Beş yıl daha erken emeklilik olanağı sadece prim ödeme zorluğu çeken küçük esnafa mı verilecek? “Küçük esnaf” ifadesinden ne anlaşılması gerekiyor? Kapsam ne olacak ve hangi tarih itibarıyla sigortalı olan esnafı kapsayacak?
5- Bağ-Kur sigortalıları prim ödeme zorluğu çekiyor mu? SGK kapsamındaki sigortalılara göre Bağ-Kur’luların prim tahsilat oranı düşük mü?
6- Hizmet süreleri durdurulan BağKur sigortalıları için yine yapılacak bir yasal düzenleme ile “kısmi ihya” hakkı verilmesi düşünülüyor mu?
7- 5510 sayılı kanunda, yaşlılık aylığı özel koşulları, malullük ve ölüm sigortasından bağlanacak aylıkların hesaplanmasına esas aylık bağlama oranları, yaşlılık aylığı genel koşullarında belirtilen gün sayısına bağlı olarak belirlenmiştir. Gün sayısının değiştirilmesi halinde aylık bağlama oranlarıyla ilgili de yasal düzenlemelerin yapılması gerekmez mi?
Bağ-Kur’luların yaşlılık aylığı bağlanmasında aranan 9 bin prim gün sayısını 7 bin 200 güne indirerek emeklilik gün sayılarını SSK’lilerle eşitlemekle amaçlanan nedir?
Sosyal güvenlik sistemimizde emekli olma yönünden Bağ-Kur sigortalılarının SSK sigortalılarına göre daha fazla prim ödemek zorunda kalması, diğer bir ifadeyle, SSK sigortalılarının daha erken yaşta, daha az prim ödeyerek ve daha yüksek tutarda emekli aylığına hak kazanması nedenleriyle Bağ-Kur sigortalılığından SSK sigortalılığına bir yönelimin olduğu bilinmektedir. Hatta Bağ-Kur kapsamındaki sigortalılar emekliliklerine 3.5 yıl kalana kadar Bağ-Kur kapsamında prim ödeyip, son 1260 gün SSK kapsamında prim ödeyerek bu kapsamda emeklilik hakkını elde etmek istemiştir. Halen de bu yönelimin devam ettiği görülmektedir.
Öte yandan, 5510 sayılı kanunun 53. maddesinde 2011 yılında yapılan değişiklikle, aynı anda hem BağKur hem de SSK kapsamında sigortalı sayılanların hizmetlerinin çakışmasında SSK sigortalılığı geçerli sayılarak, Bağ-Kur sigortalılığı askıya alınmaktadır. Bu hakkı Bağ-Kur’lar SSK’li olma yönünde kullanmaktadır.
Dolayısıyla, iktidarın Bağ-Kur’luların emeklilikteki prim ödeme gün sayısını SSK’liler ile eşitlemesindeki niyetinin sadece prim ödeme güçlüğü çeken küçük esnafa kolaylık sağlamaktan ziyade, Bağ-Kur’dan SSK’ye kaçışın önlenmesiyle, artan Bağ-Kur prim borçlarının azalacağı ve belirli aralıklarla çıkarılan ve Bağ-Kur’lularda güven duygusunu zedeleyen prim affı uygulamalarına da son vereceği düşünüldüğü içindir.

BAĞ-KUR KAPSAMINDA YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASINDA ARANAN KOŞULLAR NELERDİR?

BAĞ-KUR sigortalılarından birden fazla statüye (SSK, Emekli Sandığı) tabi hizmeti olanlara, hangi statüde aylık bağlanacağı sigortalılık başlangıç tarihine göre belirlenmekte olup sigortalılık başlangıç tarihi 2008/Ekim ayı başından;
- Önce olanlara, 7 yıllık yani 2520 gün içerisinde en fazla hizmeti bulunan statü,
- Sonra olanlar için en fazla hizmetin geçtiği statü, kapsamında yaşlılık aylığı bağlanmaktadır. Bağ-Kur sigortalılarına yaşlılık aylığı bağlanmasına ilişkin koşullar, BağKur sigortalısının sigortalılık başlangıç tarihine göre 8/9/1999 öncesi, 9/9/1999-30/4/2008 arası ile 1/5/2008 sonrası olanlar olmak üzere üç grupta incelenmektedir.

https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/nergis-simsek/iktidarin-hedefi-kacisi-onlemek-2446127