Kısmi Süreli Çalışma Süresi Hesabı
Kısmi Süreli Çalışma Süresi Hesabı
Yazımızda Kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışan kişinin Sosyal Güvenlik Hukuku açısından;
Hizmet bildirimi nasıl olmalıdır?
Bu kişi adına ilgili ayda en fazla kaç gün hizmet bildiriminde bulunulabilir?
Sorularının cevabı verilmeye çalışılacaktır.
KONUYLA İLGİLİ YASAL MEVZUAT
İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir. (4857 Sayılı Kanun Madde:13)
İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır. (İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği Madde:6)
Sigortalıların günlük kazançlarının hesabında esas tutulan gün sayıları, aynı zamanda, bunların prim ödeme gün sayılarını gösterir. Ancak, işveren ve sigortalı arasında kısmî süreli hizmet akdinin yazılı olarak yapılmış olması kaydıyla, ay içerisinde günün bazı saatlerinde çalışan ve çalıştığı saat karşılığında ücret alan sigortalının ay içindeki prim ödeme gün sayısı, ay içindeki toplam çalışma saati süresinin 4857 sayılı İş Kanununa göre belirlenen haftalık çalışma süresine göre hesaplanan günlük çalışma saatine bölünmesi suretiyle bulunur. Bu şekildeki hesaplamada gün kesirleri bir gün kabul edilir. (5510 Sayılı Kanun Madde:80)
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 102 nci maddesinin onüçüncü fıkrasında “ Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesi” ibaresi kullanılarak eksik günü kanıtlayan kısmi çalışmaya ilişkin belgenin yazılı olması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Süresi bir yılı aşsın veya aşmasın sigortalıların eksik gün bildirimlerine kanıt oluşturan ve ünitelere ibraz edilen kısmi süreli iş sözleşmelerinin yazılı olarak düzenlenmiş olması gerekmekte olup yazılı olarak ibraz edilen sözleşmelere itibar edilecektir. Ünitelere ibraz yazılı kısmi süreli iş sözleşmelerinde 6098 sayılı Kanunun yazılı sözleşmeler için öngördüğü imza şartına uyulup uyulmadığı, sözleşmenin süresi, çalışma saatlerinin kısmi süreli iş sözleşmesine uygunluğu öncelikli olarak kontrol edilecek olup sayılan hususlardan en az birisinin sözleşmede bulunmaması veya eksik olması halinde, ibraz edilen sözleşme geçerli sayılmayacaktır.
Haftalık çalışma süresi 45 saat, günlük çalışma süresi 7,5 saat olduğundan bir sözleşmenin kısmi süreli iş sözleşmesi olarak kabul edilebilmesi için haftalık çalışma süresinin 45 saatlik çalışma süresinin üçte ikisi veya bunun altı olan 30 saat ve altında olması gerekmektedir. Bu doğrultuda ünitelere ibraz edilen kısmi süreli iş sözleşmelerinde çalışma sürelerinin (saat ve gün sayısı olarak) belirtilmesi gerekmekte olup çalışma süresi belirtilmeyen veya eksik belirtilen sözleşmeler ile haftalık 30 saatin üzerinde çalışma süreleri belirlenmiş sözleşmeler geçerli kabul edilmeyecektir. Kısmi süreli sözleşmelerde, çalışma süresi açısından uygunluğun ölçüsü haftalık çalışma süresidir. Bu hesaplama yapılırken o ay içindeki her haftanın Pazar hariç her iş gününde çalışılacak gün sayısı günlük çalışma saati olan 7,5 ile çarpılarak haftalık çalışma saati bulunacaktır. Ayın her haftası bu şekilde hesap edilerek aylık toplam çalışma saati bulunacaktır. Bulunacak toplam çalışma saatinin 2/3 alınarak, sigortalı ile işveren arasındaki sözleşmedeki aylık toplam çalışma saati ile karşılaştırılacaktır. Sözleşmeye göre hesap edilecek toplam çalışma saati, aylık toplam çalışma gün sayısının 2/3 ünden fazla ise bu sözleşme tam süreli sözleşme kabul edilerek, sigortalının aylık 30 gün üzerinden bildirilmesi gerekmektedir. Örnek 1: (A) işçisi (B) işvereni ile günlük 6 saatten 2018 Mart ayı içerisinde 22 gün çalışacağına dair sözleşme imzalamıştır. (A) işçisinin aylık toplam çalışma süresi: 22x6= 132 saattir. Bu işçinin çalışmasının kısmi süreli olup olmadığının belirlenmesi için öncelikle, her haftanın Pazar günü hariç diğer çalışılan günleri toplanacak ve 7,5 ile çarpılacaktır. Bulunan haftalık çalışma süreleri toplanarak, toplam aylık çalışma saati belirlenecektir.
Bulunan toplam aylık çalışma saatinin (202,5) 2/3’ü alınarak, toplam ay içerisindeki çalışmasının kısmi süreli olarak değerlendirilebilmesi için, çalışabileceği azami saat hesaplanmış olur. 202,5x 2/3= 135 saat Sözleşmede belirtilen aylık toplam çalışma süresi(132 saat), ay içerisinde çalışılabilecek toplam çalışma saat sayısının üçte ikisinden(135 saat) küçük olduğu için sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesi kapsamında değerlendirilecektir. Sigortalının bildirilecek gün sayısı ise aylık toplam çalışma süresinin, 7,5’a bölünmesi sonucu hesaplanacak olup, küsüratlı çıkan sonuçlar yukarı yuvarlanacaktır. -Örneğe ilişkin bildirilecek gün sayısı: 132/7,5=17,6… olup 18 gün olarak bildirim yapılacaktır. (2020/20 Sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi)
UYGULAMA HAKKINDA
İşyerinde uygulanan haftalık çalışma süresinin en fazla üçte ikisine kadar olan çalışmalar kısmi süreli çalışma olarak dikkate alınmaktadır. Burada önemli olan işyerinde tam süreli çalışan kişinin haftalık çalışma süresidir. Haftalık 45 saat çalışma olan işyerinde 30 saate kadar olan çalışmalar, haftalık çalışma süresi 42 saat olan işyerinde 28 saate kadar olan çalışmalar kısmi süreli çalışma olarak dikkate alınacaktır.
İş kanunu tek başına dikkate alınırsa kısmi süreli çalışan bir kişinin ayda en fazla 20 gün sigortalı bildirilmesi gerektiği düşünülecektir. Ancak sigorta bildirimi konusunda 4857 sayılı kanuna göre işlem yapmak eksik veya hatalı olacaktır. Burada 5510 sayılı kanunun hükümleri dikkate alınarak hesaplamaların yapılması uygun olacaktır.
Sosyal Güvenlik Kanununda konu iş kanunundaki şekliyle düzenlenmiştir. Uygulanma şekliyse alt mevzuatta anlatılmıştır. Alt mevzuatta kısmi süreli çalışma süresi ilgili ay dikkate alınarak hesaplanmaktadır. İlgili aydaki Pazar günleri dikkate alınmaksızın iş günleri hesaplanmakta ve kısmi süreli çalışma üst sınırı bulunmaktadır.
Konuyla ilgili yasal mevzuatlar yukarıdaki bölümde belirtilmiştir. Şimdi konunun daha iyi anlaşılması adına örnek verecek olursak;
Örnek: Tam süreli işçi haftalık 45 saat çalışmaktadır. İşyerinde kısmi süreli bir çalışan bulunmaktadır. Bu kişinin çalışma sürelerine ait puantaj kaydı aşağıdaki gibidir. Bu kişi adına 2024 Ocak ayında bildirilmesi gereken gün sayısını bulalım.
| 1 | Pazartesi | 5 saat |
| 2 | Salı | 5 saat |
| 3 | Çarşamba | 5 saat |
| 4 | Perşembe | 5 saat |
| 5 | Cuma | 5 saat |
| 6 | Cumartesi | - |
| 7 | Pazar | - |
| 8 | Pazartesi | 5 saat |
| 9 | Salı | 5 saat |
| 10 | Çarşamba | 5 saat |
| 11 | Perşembe | 5 saat |
| 12 | Cuma | 5 saat |
| 13 | Cumartesi | - |
| 14 | Pazar | - |
| 15 | Pazartesi | 5 saat |
| 16 | Salı | 5 saat |
| 17 | Çarşamba | 5 saat |
| 18 | Perşembe | 5 saat |
| 19 | Cuma | 5 saat |
| 20 | Cumartesi | - |
| 21 | Pazar | - |
| 22 | Pazartesi | 5 saat |
| 23 | Salı | 5 saat |
| 24 | Çarşamba | 5 saat |
| 25 | Perşembe | 5 saat |
| 26 | Cuma | 5 saat |
| 27 | Cumartesi | - |
| 28 | Pazar | - |
| 29 | Pazartesi | 5 saat |
| 30 | Salı | 5 saat |
| 31 | Çarşamba | 5 saat |
23 gün X 5 saat = 115 saat
Bu kişi ilgili ayda toplam 115 saat çalışmıştır.
Şimdi Sosyal Güvenlik Hukuku açısından bu kişinin kısmi süreli çalışan olup olmadığını hesaplayalım;
2024 Ocak ayında 4 Pazar bulunmaktadır.
31 – 4 = 27 gün
27 gün X 7,5 saat = 202,5 saat (işyerinde tam süreli çalışma süresi)
202,5 / (2/3) = 135 saat (202,5 saatin üçte ikisi)
İlgi ayda en fazla 135 saat kısmi süreli çalışma yapılabilir.
Örnekteki kişi 115 saat çalışmıştır. Bu kişinin ilgili ayda kısmi süreli çalıştığı tespit edilmiştir.
Sigorta Gün Sayısı;
115 / 7,5 = 15,33 gün
Bu kişinin 15,33 gün çalıştığı hesaplanmıştır. Kısmi çalışmada küsuratlar tama yuvarlandığından bu kişi adına 2024 Ocak ayında 16 gün sigorta bildiriminde bulunulacaktır.
Örnekteki kişi ilgili ayda toplamda 136 saat ve üzerinde çalışmış olsaydı tam süreli çalışan olarak dikkate alınacak ve 30 gün sigorta bildiriminde bulunulması gerekecekti.
Sosyal Güvenlik Hukuku kapsamında yapılacak işlemlerde ayda en fazla 27 işgünü olabileceği ve 7,5 saat ile çarpılması sonucunda ayda en fazla 135 saat kısmi süreli çalışma yapılabileceği anlaşılmaktadır. 135 saat çalışma süresi 7,5 saate bölündüğü zaman kısmi süreli çalışan bir kişinin ayda en fazla 18 gün sigortalı bildirilebileceği hesaplanmaktadır.
Yani kısmi süreli çalışan biri adına ayda 20 gün sigorta bildiriminde bulunulamayacaktır. 18 günden fazla sigortalı bildirilen kişinin hizmetleri 30 güne tamamlanacaktır.
Yapılacak sözleşme ve işlemlerde bu hususun dikkate alınması faydalı olacaktır.
https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/kadirgulerce/014/
