Sigortalının Vefatının İlgili Kanunlar Nezdindeki Sonuçları (2. bölüm)

Yazar : Mustafa GÜNŞEN
Yorum 0
16 Temmuz 2025

Sigortalının Vefatının İlgili Kanunlar Nezdindeki Sonuçları (2. bölüm)

SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU YÖNÜNDEN

Ölüm Sigortasından Sağlanan Yardımlar Ölüm sigortasından;
- Ölüm aylığı,
- Ölüm toptan ödemesi,
- Evlenme ödeneği,
- Cenaze ödeneği, yardımları yapılmaktadır.
Yararlanma Şartları Kanuna göre, ölüm aylığından yararlanmada sigortalıya ilişkin koşullar 32 nci maddede, hak sahiplerine ilişkin koşullar ise 34 üncü maddede düzenlenmiştir. Kanunun geçici 1 inci maddesinin ikinci fıkrası; “17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı, 2/9/1971 tarihli ve 1479 sayılı, 17/10/1983 tarihli ve 2925 sayılı, bu Kanunla mülga 17/10/1983 tarihli ve 2926 sayılı kanunlara göre bağlanan veya hak kazanan; aylık, gelir ve diğer ödenekler ile 8/2/2006 tarihli ve 5454 sayılı Kanunun 1 inci maddesine göre ödenmekte olan ek ödemenin verilmesine devam edilir. Bu gelir ve aylıkların durum değişikliği nedeniyle artırılması, azaltılması, kesilmesi veya yeniden bağlanmasında, bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümleri uygulanır.” hükmünü amirdir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin geçici 4 üncü maddesinin ikinci fıkrası gereğince, ölen sigortalının hak sahiplerine gelir ve aylık bağlanması ile bu gelir ve aylıkların durum değişikliği hallerinde artırılması, azaltılması, kesilmesi veya yeniden bağlanmasında Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalılar için mülga kanun hükümleri, Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalılar için ise Kanun hükümleri uygulanmakta iken 5/12/2017 tarihinde anılan fıkrada yapılan değişiklik gereğince, Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalıların Kanunun geçici 1 inci maddesi kapsamında olmayan hak sahiplerine gelir veya aylık bağlanmasında, sigortalıya ilişkin koşulların tespiti ile gelir veya aylığın hesaplanması ve paylaştırılmasında ölüm tarihindeki, hak sahiplerine ilişkin koşulların tespitinde ise hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki Kanun hükümleri uygulanacaktır.

Sigortalıya İlişkin Koşullar
2008/Ekim ay başından önce ölen 4/1-(a) ve 4/1-(b) kapsamındaki sigortalıların hak sahiplerine gelir veya aylık bağlanmasında, sigortalıya ilişkin koşulların tespitinde ölüm tarihindeki Kanun hükümleri uygulanacaktır. 83 2008/Ekim ay başından itibaren ilk defa 4/1-(c) kapsamında sigortalı olanlar için Kanun hükümleri uygulanacaktır. Kanunun 32 nci maddesinin ikinci fıkrasına göre ölüm aylığı; - En az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4/1-(a) sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş, - Kanunun 47 nci maddesinde belirtilen sebeplerle kazaya uğramış, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemi tamamlanmamış, - Bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş, durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine yazılı istekte bulunmaları halinde bağlanacaktır. Ölüm aylığı bağlanabilmesi için sadece 4/1-(a) sigortalıları için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartında; gerek ölen sigortalı tarafından, gerekse hak sahipleri tarafından yapılan tüm borçlanmalar bu şartların oluşmasında dikkate alınmayacaktır. Ancak, 2008/Ekim ay başından önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında borçlanılan tüm süreler dikkate alınacaktır.

Hak Sahiplerine İlişkin Koşullar Kanunun
3.üncü maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendinde hak sahibi kavramı; “Sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babası” olarak tanımlanmıştır. Kanunun 56 ncı maddesinde, ölen sigortalının hak sahiplerinden; - Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya bu Kanun gereğince sürekli iş göremez hale veya malul duruma getirdiği, Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suç işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle ölüme bağlı bir tasarrufla mirasçılıktan çıkarıldıkları, hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık ödenmeyeceği öngörülmüştür. Kanunun 56.ncı maddesinde, kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya bu Kanun gereğince sürekli iş göremez hale veya malûl duruma getirdiği hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere aylık bağlanamayacağı düzenlendiğinden kişinin, kendisinden aylık bağlanacak kişiyi kasten öldürmesi yeterli sayılacak ve aylık bağlanmaması için herhangi bir mahkumiyet şartı aranmayacaktır. Kanunun 34 üncü maddesine göre, sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanırken aranan şartlar aşağıda belirtilmiştir.
Eşe Aylık Bağlama Şartları Kanunun 3 üncü maddesinde ölen sigortalının eşi hak sahibi olarak belirtilmiş, 32.nci maddesinde ölüm sigortasından aylık bağlanmasında aranacak koşullar düzenlenmiş olup, sigortalının ölümü ile dul kalan eşe aylık bağlanabilmesi için, ölüm tarihinde sigortalı ile 4721 sayılı Kanuna uygun olarak evlilik birliğinin bulunması gerekmektedir. Söz konusu evlilik birliğinin sona ermesi ise boşanma kararının kesinleşmesi ile hüküm ifade etmektedir. Boşanma davası devam ederken vefat eden sigortalının eşinin hak sahipliği hususunda; - Ölen sigortalının mirasçıları tarafından 4721 sayılı Kanunun 181 inci maddesine göre boşanma davasına devam edilmemişse, evlilik boşanma ile değil ölüm ile sonuçlandığından sağ kalan eşe Kanun hükümlerine göre aylık bağlanacaktır. - Ölen sigortalının mirasçılarından birinin 4721 sayılı Kanunun 181 inci maddesine göre davaya devam etmesi ve mahkeme kararı ile hayattaki eşin kusurlu olduğunun tespit edilmesi halinde aylık bağlanmayacaktır. - Hayattaki eşin hak sahipliği sıfatının söz konusu karar kesinleşene kadar devam ettiği hususu göz önüne alındığında, sigortalının ölüm tarihinden kararın kesinleşme tarihine kadar geçen süre için eşe aylık bağlanacak ve kesinleşme tarihini takip eden ödeme dönemi başından itibaren aylık kesilecektir. - Kanunun 96 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre işlem yapılacak dosyalarda hatalı işlemin tespit tarihi olarak sigortalının mirasçılarının Kuruma yaptıkları son başvuru tarihi dikkate alınacaktır.

Çocuklara Aylık Bağlama Şartları
Ölüm aylığı bağlanmasında evlilik bağı içinde doğan çocuklar ile sigortalı ve eşi tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş yahut babalığı hükme bağlanmış çocuklar da hak sahibi sayılmaktadır. Ölüm aylığına hak kazanma şartları yönünden çocuklar için ortak koşul; - Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular, - 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, - Meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler, - Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler, - 2547 sayılı Kanunun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan ve aylık prime esas kazanç tutarı 82.nci maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayan öğrenciler, - Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, hariç olmak üzere, Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmama veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmasıdır. 7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Kanunun 34 üncü maddesinin birinci fıkrasına 27/3/2018 tarihinden geçerli olmak üzere, “Ancak, hak sahibi çocuklardan 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların, bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaları, bunlara aylık bağlanmasına engel oluşturmaz.” cümlesi eklenmiştir. Maddenin yürürlük tarihi olan 27/3/2018 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanması talebinde bulunan çocuklardan 4/1-(a) kapsamında sigortalı sayılanlara; 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurana kadar aylık bağlanacaktır. Aylık almakta iken 4/1-(a) kapsamında sigortalılığa tabi çalışmaya başlayan hak sahibi çocukların da Kanunda belirtilen yaş ve öğrencilik nitelikleri devam ettiği sürece bağlanan aylıkları kesilmeyecektir. Hak sahibi çocukların yabancı ülke mevzuatına, Kanunun 4/1-(b) ve 4/1-(c) bentlerine tabi çalışmaları ya da kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir ve aylık almaları halinde ise mevcut uygulamaya devam edilerek aylık bağlanmayacak, bağlanan aylıkları ise kesilecektir. Ancak, aynı anda Kanunun 4/1-(a) ve 4/1-(b) bentlerinde yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde çalışan ve Kanunun 53.üncü maddesi uyarınca 4/1-(a) bendi kapsamında sigortalı sayılan ve 4/1-(b) bendi kapsamındaki sigortalılıkları da devam eden hak sahibi çocukların aylıkları kesilecektir. Kanunun 50.nci maddesi kapsamında isteğe bağlı sigortalı olunan süreler zorunlu çalışma kapsamında değerlendirilmediğinden diğer şartların taşınması halinde aylıkların kesilmesini gerektirmeyecektir.

Erkek Çocuklar
Erkek çocuklara ölüm aylığı bağlanabilmesi için öğrenci değilse 18, orta öğrenim yapması halinde 20, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış olması şarttır. 89 Orta öğrenimin 20, yüksek öğrenimin ise 25 yaşından önce bitirilmesi halinde, ölüm aylıkları bu yaşlar beklenmeden kesilecek, erkek çocukların evlenmesi halinde aylıkları kesilmeyecektir. Ayrıca, lisans üstü eğitim ve doktora eğitimi de yüksek öğrenim kapsamında değerlendirilmekte olup, lisans üstü eğitimine veya doktora eğitimine devam eden erkek çocukların aylıkları 25 yaşını dolduruncaya kadar kesilmeyecektir. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanuna tabi olarak çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime devam eden 18 yaşından büyük öğrencilere gerek mülga kanun gerekse Kanun hükümlerine göre ölüm geliri/aylığı bağlanmasına imkan bulunmamaktadır. Zihinsel yetersizliği olmakla birlikte zorunlu temel eğitim kapsamında kayıt ve devam zorunluluğu olan ve Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin 45 ve 46 ncı maddelerinde belirtilen özel eğitim mesleki eğitim merkezleri ile özel eğitim iş uygulama merkezlerine devam edenlere 20 yaşını dolduruncaya kadar, Kanunun 34 üncü maddesinde belirtilen diğer koşulların yerine gelmesi şartıyla ölüm gelir/aylığı bağlanacaktır. Millî Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliğinde; uzaktan eğitim yöntemiyle eğitim öğretim hizmeti veren açık öğretim liselerinin orta öğretim kurumu olmaları nedeniyle öğrenim süresi ve yaşında bir sınırlama bulunmadığı, öğrenim süresinin sekiz dönem olduğu, öğrencilik süresi on iki dönemi aşanların öğrenim görme hakkını kullanmaya devam edebilecekleri ancak öğrencilik haklarından yararlanamayacakları belirtilmektedir.

Kız Çocuklar
Kız çocuklarının yaşları ne olursa olsun evli olmaması, evli olmakla birlikte sonradan boşanması veya dul kalması halinde aylık bağlanacaktır. Kız çocukların hak sahibi olma şartları içerisinde belli yaşlara kadar öğrenci olma koşulu aranmayacaktır.

Malul Çocuklar
Ölüm aylığı, Kurum sağlık kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılan kız ve erkek çocuklarına bağlanacaktır. Malul çocuklarda, yaş, öğrencilik niteliği ve bekar olma şartları aranmayacaktır.

Ana ve Baba
Sigortalıların hak sahibi ana ve babalarına aylık bağlanması için Kanunun 34 üncü maddesine göre, - Eş ve çocuklardan artan hissenin bulunması (65 yaşın üstünde olması halinde artan hisse şartı aranmaz), - Diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması, - Her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması, şartları aranmaktadır. Artan hisse olmaması nedeniyle aylık bağlanamayan ana ve babanın 65 yaşını doldurması halinde, Kanunda aranan diğer koşulların da yerine gelmiş olması şartıyla bu yaşı doldurdukları tarihi takip eden ay başından itibaren ölüm aylığı bağlanacaktır.
5/12/2017 tarihli Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Yapılan Değişikliğe Göre Hak Sahiplerine İlişkin Koşullar Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin geçici 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yapılan değişiklik gereğince, Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalıların hak sahiplerine gelir veya aylık bağlanmasında, sigortalıya ilişkin koşulların tespiti ile gelir veya aylığın hesaplanması ve paylaştırılmasında ölüm tarihindeki, hak sahiplerine ilişkin koşulların tespitinde ise hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki Kanun hükümleri uygulanacaktır. Sigortalının ölüm tarihi 2008/Ekim ay başından önce olup ilk defa 2008/Ekim ay başından sonraki süreler için ölüm gelir/aylığı bağlanacak olan hak sahiplerine ilişkin şartların tespitinde Kanunun 34 üncü maddesi esas alınacak ve aylığın kesilmesi ile yeniden başlatılmasında da Kanunun 35 inci madde hükümleri uygulanacaktır. Ancak, ölüm gelir/aylıklarının hesaplanması ve hak sahiplerine paylaştırılmasında ölüm tarihindeki mevzuat esas alınacaktır. Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce 506, 2925, 1479 ve 2926 sayılı Kanun hükümlerine göre bağlanan gelir/aylıkların artırılması, azaltılması, kesilmesi veya yeniden bağlanmasında, Kanunun geçici 1 nci maddesinin ikinci fıkrası gereğince ilgili Kanun hükümleri uygulanacaktır. Söz konusu kanunlara göre bağlanan ancak daha sonra iptal edilen aylıklar geçici 1 inci madde kapsamında kabul edilmeyecektir.

Ölüm Aylığı Başvurusu
Ölen sigortalıdan dolayı hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için hak sahiplerinin örneği Kurumca hazırlanan Gelir/Aylık/Ödenek Talep Belgesi (Ek-2) ile Kuruma veya e-devlet kanalı ile başvurması şarttır. Hak sahiplerince, adi posta yolu veya kargo ile veya Kuruma doğrudan yapılan yazılı başvurularda, tahsis talep tarihi olarak dilekçenin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarih, taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT kargo ile gönderilen gelir/ayık bağlanması taleplerinde ise dilekçenin postaya verildiği tarih, Kuruma intikal tarihi olarak kabul edilecektir. Dilekçeye; malul çocuklar için sağlık kurulu raporu eklenecektir. Lise ve dengi öğrenime devam eden hak sahibi erkek çocukların Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulunda kayıtlı öğrenci bilgilerine istinaden hak sahibi çocuklardan ayrıca öğrenci belgesi istenmeksizin işlemler sonuçlandırılacaktır. Ayrıca, Kurumumuzdan ölüm gelir/aylığı almakta olan ve 18 yaşını dolduran hak sahibi kız ve erkek çocuklarından herhangi bir yazılı talep veya öğrenci belgesi alınmadan kanunlarda öngörülen ölüm gelir/aylığına hak kazanma şartlarının devam edip etmediği hususunda sistemsel olarak yapılacak kontrollerle gelir/aylık alma şartları devam edenlerin gelir/aylıkları ödenmeye devam edilecek, etmeyenlerin ise gelir/aylıkları kesilecektir. Ancak, Milli Eğitim Bakanlığı ile Yükseköğretim Kurulu kayıtlarından öğrencilik bilgilerinin temin edilememesi halinde, hak sahibinden öğrenci belgesi talep edilecektir.

Ölüm Aylığının Başlangıcı
Kanunun 35.inci maddesinde, ölüm sigortasından sigortalının hak sahiplerine bağlanacak aylıkların, sigortalının ölüm tarihini veya hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra kazanılması halinde, bu niteliğin kazanıldığı tarihi takip eden ay başından itibaren başlatılacağı, aylığın kesilmesine yol açan sebebin ortadan kalkması ile yeniden hak sahibi niteliğinin kazanılması halinde ise 34 üncü maddede belirtilen şartlar saklı kalmak kaydıyla, müracaat tarihini takip eden ay başından itibaren yeniden aylık bağlanacağı öngörülmüştür. Kız çocukların boşanmaları nedeniyle ölüm aylığına hak kazanmaları halinde, aylığın başlangıç tarihi, boşanma ilamının kesinleştiği tarihe göre belirlenecektir

Eşe Bağlanacak Aylığın Oranı
Sigortalının dul eşine % 50’si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75’i oranında aylık bağlanacaktır.

Çocuklara Bağlanan Aylıkların Oranı
Ölen sigortalının hak sahibi durumundaki çocuklarına (erkek, kız ve malul çocuklar) bağlanan ölüm aylığının oranı, her çocuk için % 25’tir. Ancak, çocuklardan, sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her biri için ölüm aylığı oranı % 50 dir. Sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş yahut babalığı hükme bağlanmış çocuklar da yukarıda belirtilen oranlara göre ölüm aylığından yararlanacaktır.
Ana ve Babaya Bağlanan Aylıkların Oranı = Sigortalının ölüm tarihinde veya sonradan eşine ve çocuklarına bağlanması gereken aylıkların toplamı hesaplanan ölüm aylığından; Az olursa, artan bölümü, ölüm aylığına hak kazanan ana ve babasına eşit paylar halinde ödenecektir. Ancak, ana ve babanın her birinin hissesi ölüm aylığının % 25’ini geçmeyecektir. Ana ve babanın toplam hissesi % 25 olduğu için, ana ve babanın her ikisinin de aylığa hak kazanması halinde hisseleri % 12,5, sadece birinin aylığa hak kazanması halinde ise hissesi % 25 olacaktır. Diğerinin daha sonra tekrar gelire girmesi halinde hisse % 12,5’e düşecektir. Sigortalının ana ve babasına ölüm aylığı bağlanmasında artan hissenin bulunması koşulu sigortalının ölüm tarihi ile sınırlı tutulmamıştır. Diğer bir ifadeyle, ana ve babanın müracaatında artan hisse bulunmamakla birlikte daha sonra artan hissenin ortaya çıkması halinde, aylık bağlanacak, artan hissenin ortadan kalkması halinde ise aylıkları durum değişikliğini takip eden ödeme dönemi itibariyle kesilecektir.

Ölüm Aylığının Kesilmesi ve Yeniden Başlaması
Dul eşin aylıkları sigortalının dul eşi evlendiğinde, bağlanmış bulunan ölüm aylığı evlenme tarihini takip eden ödeme dönemi başından itibaren kesilecektir. Aylığın kesilmesine neden olan evlenmenin, ölüm veya boşanma nedeniyle son bulması halinde, kesilmiş bulunan aylık eşin talebi üzerine yeniden bağlanacaktır. Sonradan evlendiği eşinin ölümü nedeniyle, ikinci eşinden de ölüm aylığına hak kazanan dul eşe, bu aylıklardan tercih ettiği aylığı bağlanacaktır. Ayrıca, eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eşlerin bağlanmış olan aylıkları kesilecek ve adlarına ödenmiş olan tutarlar Kanunun 96.ncı maddesine göre geri alınacaktır.

Erkek Çocukların Aylıkları
Erkek çocuklara bağlanan aylıklar, Kanunun 34 üncü maddesine 7103 sayılı Kanunla eklenen hüküm saklı kalmak kaydıyla; - Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başladıkları, - Kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlandığı, - 18 yaşını, orta öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurdukları, tarihi izleyen ödeme dönemi başından kesilecektir. Orta öğrenimde 20 veya yüksek öğrenimde ise 25 yaşına gelmeden önce mezun olma, kendi isteği ile ayrılma, atılma gibi nedenlerle okulla ilişiği kesilenlerin aylıkları da ilişiğin kesildiği tarihten sonraki ödeme dönemi başından geçerli olmak üzere kesilecektir. Bu şekilde aylığı kesilenlerden yeniden öğrenime başlayanlara, yukarıda belirtilen yaş sınırları içinde kalmak ve talepte bulunmak koşuluyla yeniden aylık bağlanacaktır. Erkek çocukların evlenmeleri halinde yukarıda belirtilen aylık kesilme koşulları oluşmadığı takdirde aylıkları kesilmeyecektir.

Kız Çocukların Aylıkları
Kız çocuklarına bağlanan aylıklar, Kanunun 34 üncü maddesine 7103 sayılı Kanunla eklenen hüküm saklı kalmak kaydıyla; - Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başladıkları, - Kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlandığı, - Evlendikleri, tarihi izleyen ödeme dönemi başından itibaren kesilecektir. Ölüm aylığının kesilmesine neden olan sebebin ortadan kalkması (işten ayrılma, evliliğin son bulması, dul kalma ve bağlanan gelirin/aylığın kesilmesi) halinde, müracaat tarihini takip eden ay başından itibaren yeniden aylık bağlanacaktır. Ancak, evlenme ödeneği aldıktan sonra, evlenme tarihini izleyen ödeme dönemi başından başlamak üzere iki yıl içerisinde meydana gelen boşanma veya dul kalma halinde, bu süre içinde tekrar aylık ödenmediğinden, bu gibi durumlarda kız çocuklarına bağlanacak ölüm aylıkları, iki yıllık sürenin dolduğu tarihten itibaren başlatılacaktır. Evliliğin son bulması ile kocasından da aylık bağlanmasına hak kazanan kız çocuğuna tercih ettiği aylık bağlanacaktır. Ayrıca, eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen kız çocukların bağlanmış olan aylıkları kesilecek ve adlarına ödenmiş olan tutarlar Kanunun 96 ncı maddesine göre geri alınacaktır.

Malul Çocukların Aylıkları
Malul çocuklara bağlanan aylıklar, Kanunun 34 üncü maddesine 7103 sayılı Kanunla eklenen hüküm saklı kalmak kaydıyla; - Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başladıkları, - Kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlandığı, - Kanunun 94 üncü maddesine göre yapılan kontrol muayenesi sonucu Kurum sağlık kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirmediği tespit edilen çocukların kontrol muayene tarihini, izleyen ödeme dönemi başından itibaren kesilecektir. Kontrol muayene tarihini takip eden ödeme dönemine kadar kabul edilebilir bir özrü olmadığı halde kontrol muayenesini yaptırmayan malul çocuğun gelir/aylığı kontrol muayene tarihini takip eden ödeme döneminden kesilecektir. Ancak kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten başlayarak; 108 - 3 ay içinde yaptıran ve malullük halinin devam ettiği tespit edilen malul çocuğun kesilen aylık veya geliri, kesildiği tarihten, - 3 ay geçtikten sonra yaptıran ve malullük halinin devam ettiği tespit edilen malul çocukların ise almakta oldukları gelir veya aylık, rapor tarihinden sonraki ay başından, başlanarak yeniden bağlanacaktır. Sigortalının ölüm tarihinde aylık bağlanmamış ya da bağlandıktan sonra aylıkları kesilen çocuklardan sonradan çalışamayacak durumda malul olanlara, Kanuna tabi veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamaları ve buralardan kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ve aylık bağlanmaması koşuluyla, malullük durumunun tespitine esas sağlık kurulu rapor tarihini takip eden ay başından itibaren aylık bağlanacaktır. Malul çocukların evlenmeleri halinde aylıkları kesilmeyecektir.

Ana ve Babanın Aylıkları
Ana ve babaya bağlanan ölüm aylıkları; - Eş ve çocuklardan artan hissenin bulunmadığı (65 yaşın üstündeki ana ve babalar hariç), - Her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha fazla olduğunun tespit edildiği veya ana/baba tarafından gelirinin asgari ücretin net tutarından daha fazla olduğunun bildirildiği, - Diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlandığı, tarihi takip eden ödeme döneminden kesilecektir. Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurlarınca, ana veya babanın her türlü kazanç ve iratlarının asgari ücretin net tutarının üstünde olduğunun tespit edilmesi halinde, denetmen raporunda belirtilen tarihi takip eden ödeme dönemi itibariyle ölüm aylığı kesilecektir.

5434 SAYILI KANUNA GÖRE ÖLÜM AYLIĞI
01/10/2008 Tarihinden önce 5434 Sayılı TC. Emekli Sandığı Kanunu kapsamında tescili olan Devlet Memurların vefatı halinde geride kalan hak sahiplerinin kimler olduğu ve bağlanacak ölüm aylık oranları 5434 sayılı kanunun 64 ve takip eden maddelerinde belirtilmiştir. Buna göre,

Dul ve yetim aylıkları
a) Cumhurbaşkanı iken veya ayrıldıktan sonra ölenlerin,
b) İştirakçilerden fiili hizmet müddetleri 10 yıl ve daha fazla olanlardan ölenlerin,
c) Emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı alanlardan (Aylığa müstahak duruma girip te henüz bağlama yapılmamış olanlar dahil) ölenlerin,
ç) İştirakçilerden 45.inci maddede yazılı vazifeden doğma sebeplerle ölenlerin veya aynı sebeplerden doğma kaza ve yaralanmaları üzerine tedavi sırasında veya ameliyat yüzünden ölenlerin;
d) Erlerden 56.ncı maddede yazılı vazifeden doğma sebeplerle veya aynı sebeplerden doğma kaza ve yaralanmaları üzerine tedavi sırasında veya ameliyat yüzünden ölenlerin;
e) Erlerden 56.ncı madde gereğince vazife malullüğü aylığı alanlardan (Aylığa müstahak duruma girip te henüz bağlama yapılmamış olanlar dahil) ölenlerin,
f) (Değişik bent: 09/07/1953 – 6122/3 md.) Fiili hizmet müddetleri 10 yıl ve daha fazla olup da kesenekleri geri verilmemiş durumda olanlardan 61(…) yaşını doldurmadan ölenlerin,
g) Vazife malullüğü geçtiğinden dolayı aylığı kesilmiş ve emeklilik hakkı tanınan bir vazifeye tayin edilmemiş ve fiili hizmet müddetleri de 10 yılı doldurmuş bulunanlardan ölenlerin, Ölüm tarihinde bu kanuna göre aylığa müstahak dul ve yetimlerine bağlanır. Dul ve Yetimler şunlardır.
a) Karı, b) Koca, c) Çocuklar, ç) Ana, d) Baba.

Dul ve yetim aylıkları
Ölenin bağlanmış veya bu Kanun hükümlerine göre hesaplanacak emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylıklarının;
a) Dul karı ve koca için %50’si, aylık alan yetimi bulunmayanların dul eşlerine %75’i,
b) Çocuklarla ana veya babanın her biri için %25’i, oranında bağlanır. Ölenin aylığa müstahak bir dul karı veya kocası ile bir yetimi bulunması halinde, dul karı veya
kocaya %60, yetimine %30 oranı uygulanır. Ölenin önceki eşinden olan çocuklarıyla, hem anadan hem babadan yetim olan veya af kanunlarına göre tescil edilmiş bulunan çocuklarına %30 oranında aylık bağlanır. Sonradan hem anadan hem babadan yetim duruma giren çocukların aylıkları da %30 oranı uygulanmak suretiyle yükseltilir. Emekli, adi malüllük, vazife malüllüğü aylığı alan veya iştirakçi olan dul eşe %50 oranında dul aylığı bağlanarak ödenir. Yukarıda belirtilen oranlara göre bağlanacak dul ve yetim aylıkları toplamı, bunlara esas tutulan, emekli, adi malüllük veya vazife malullüğü aylıklarından fazla olursa, fazlası, dul ve yetim aylıklarından mütenasiben indirilir.
Ölen, dul karı veya koca bırakmazsa veya bıraktığı koca aylığa müstahak değilse, bunların payı çocuklarla ana babanın aylıklarına eşitlikle eklenir. Şu kadar ki, bu aylıkların toplamı yapılan eklemelerden sonra bağlamaya esas tutulan aylığın yetim bir kişi ise %50’sini, 2 kişi ise %80’ini, 3 kişi ise %100’ünü geçemez. Dul ve yetimlerin aylık oranlarının yükseltilmesini gerektiren durumların doğması, sonradan veya yeniden aylık ödenmesine hak kazanılması veyahut ödenmekte olan aylıkların kesilmesi hallerinde yukarıdaki hükümler göz önüne alınarak, ödenecek aylıklar yeniden hesaplanır, denilmekte ve ölüm aylığı bağlanmasındaki detaylı açıklamalar kanunun 69,70,71,72,73,74,75 ve 76. Maddelerinde belirlenmiştir.

Dul Eşe Aylık Bağlanması
Kanunda, ölenin dul kalan eşine aylık bağlanması için, ölüm tarihinde iştirakçi ile Türk Medeni Kanununa uygun olarak evlilik birliğinin bulunması gerekmekte olup, malullük, muhtaçlık gibi özel hiçbir şart öngörülmemiştir.
Müracaat yeterli olup, söz konusu müracaatın dul eşin kendisi veya aylığa müstahak olanlardan birisi tarafından yapılması yeterli olacaktır.
Dul eşin, iştirakçi olması ya da Kanuna veya 5510 sayılı Kanunun 4/1-(c) bendine göre emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı alması, sadece aylık bağlama oranını etkileyecektir.
Bu durumda, dul eş hem kendi görev veya emekli aylığını hem de dul aylığını birlikte alabilecek ancak, bağlanan dul aylığı oranı %50’yi geçemeyecektir.Ancak, dul aylığı bağlanacak eşin, Kanun kapsamında aylık almakta iken ölen anne ve/veya babasından dolayı yetim aylığına da müstahak olması halinde; her iki aylığı birlikte alamayacak, bu durumda tercih edeceği aylık bağlanacaktır.

Aylık Bağlanacak Çocuklar
Yetim aylığı bağlanacak olan çocukların kimler olacağı Kanunun mülga 73 üncü maddesinde belirlenmiştir. Buna göre;

a) Nesebi Sahih Çocuk : Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğan,
b) Nesebi Tashih Edilmiş Çocuk : Evlilik haricinde doğmuş olup, doğumdan sonra annebabası birbirleriyle evlenmiş,
c) Evlat Edinilmiş Çocuk : Evladı olmayan bir şahıs tarafından alınmış, evlat edinilmiş,
ç) Nesebi Sahih Olmayan : (Anadan aylığa müstehak olma) 1826 sayılı yasaya göre evlilik dışı, gayri meşru birleşmelerden doğan çocukların anne ve baba adları gösterilmek suretiyle nüfusa tescil edilmiş,
d) Tanınmış Çocuk ; Evlilik haricinde doğmuş ve babası tarafından tanınmış,
e) Babalık Davası İle Hükmen Tanınmış Çocuk : Evlilik haricinde doğan çocuğun anası veya kendisi tarafından açılan dava sonucunda babası tespit edilen, çocuk olarak tanımlanmıştır. Çocuklara ilişkin aylık bağlama koşulları, kız, erkek ve malul erkek çocuklara göre farklılıklar göstermektedir.

Erkek Yetimlerin Aylığa Hak Kazanma Şartları
Erkek yetimlere aylık bağlanması şartları Kanunun mülga 74 üncü maddesinde düzenlenmiş olup, bu şartlar içerisinde 18 yaşına kadar öğrenci olma koşulu aranmayacak olmakla birlikte, 18 yaşını doldurduktan sonra ise öğrenci olma koşulu aranacaktır. Buna göre;

* Ölüm tarihinde (18) yaşını, ortaöğrenim yapmakta ise (20) ve yüksek öğrenim yapmakta ise (25) yaşını doldurmamış erkek çocuklara aylık bağlanacak.
* Ölüm tarihinde (18) yaşını doldurmuş ve öğrenci olmamaları nedeniyle aylık bağlanmamış erkek çocuklara, öğrenim durumlarına göre yukarıdaki yaş hadlerini geçmemek şartıyla aylık bağlanacaktır.
* Yetim aylığını almakta iken öğrenim durumlarına göre yukarıda belirtilen yaşları doldurmaları veya öğrencilik durumlarının sona ermesi nedeniyle aylıkları kesilen veyahut ortaöğrenimde (20) yaşını doldurmuş olmaları nedeniyle aylık bağlanmamış erkek çocuklardan, yukarıda belirtilen yaşları geçmemek şartıyla yeniden veya ilk defa öğrenci olanlara aylık bağlanacaktır.
* Ortaöğrenimi bitirdikten sonra ve (20) yaşını doldurmadan önce ilk ders yılında yüksek öğrenime başlayan erkek çocukların aylıkları aralıksız ödenecektir.
* Ortaöğrenimi bitirdikten sonra yüksek öğrenime devam edebilmek için yurt dışında yabancı dil öğreniminde geçen sürenin en çok bir yılı ile master ve lisans üstü uzmanlık öğrenimlerinde geçen sürelerin tamamı yüksek öğrenimden sayılacaktır.
* Bir yüksek öğrenimin bitirilmesinden sonra ikinci bir yüksek öğrenimde geçen süreler ile doktora veya ikinci defa yapılan master veyahut lisans üstü uzmanlık öğreniminde geçen süreler için aylık bağlanmayacak veya ödenmeyecektir.
Bu kapsamda aylık bağlanan veya bağlanacak erkek yetimler hakkında aşağıda belirtilen açıklamalar doğrultusunda işlem yapılacaktır. Bu defa, 15/1/2025 tarihli ve 32783 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 9/1/2025 tarihli ve 7538 sayılı Kanunun yayımı tarihinde yürürlüğe giren 13 üncü maddesi ile 5510 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinin beşinci fıkrasının son cümlesi; “Ancak, bu Kanunun 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasının (d), (e) ve (f) bentlerinde belirtilenlerden öğrenci olanların sigortalı sayılmaları, yetim aylıklarının bağlanmamasını veya bağlanan yetim aylıklarının kesilmesini gerektirmez.” şeklinde değiştirilmiş ve fıkraya; “Bu madde kapsamında aylık alan ya da hükmün yürürlüğe girdiği tarihten sonra aylığa hak kazanacak erkek çocuklar için 5434 sayılı Kanunun mülga 74 üncü maddesinin altıncı fıkrası hükümleri uygulanmaz. Bu fıkranın ikinci ve üçüncü cümlesi hükümleri bu Kanunun geçici 18 inci maddesi kapsamındaki yetimler hakkında da ilgisine göre uygulanır.”denilmekte ise de 7538 sayılı kanun ile yapılan değişik ile 15/1/2025 tarihini takip eden aybaşından itibaren, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasının (d), (e) ve (f) betlerinde sayılan; - Harp okulları ile fakülte ve yüksek okullarda, Milli Savunma Bakanlığı hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksek okulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adayların,

* Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler ile polis nasbedilmek üzere Polis Meslek Eğitim Merkezlerinde polislik eğitimine tabi tutulan adayların,
* Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nam ve hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nam ve hesabına okumaya devam edenler ile subay ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tabi tutulan adayların, Yetim aylıkları bağlanacak veya yetim aylığı almakta iken söz konusu okullarda öğrenci olanların aylıkları ödenmeye devam edilecektir. Söz konusu tarihten önce yetim aylığı bağlanmayan veya kesilen ancak 7538 sayılı Kanun ile birlikte aylık almaya hak kazananlara Kurumumuza başvuruda bulunmaları halinde aylık bağlanacak olup, bu kişilere 1/2/2025 tarihinden önceki bir dönem için herhangi bir ödeme yapılmayacaktır." "Bu defa, 7538 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi ile 5510 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinin beşinci fıkrasına eklenen “Bu madde kapsamında aylık alan ya da hükmün yürürlüğe girdiği tarihten sonra aylığa hak kazanacak erkek çocuklar için 5434 sayılı Kanunun mülga 74 üncü maddesinin altıncı fıkrası hükümleri uygulanmaz. Bu fıkranın ikinci ve üçüncü cümlesi hükümleri bu Kanunun geçici 18 inci maddesi kapsamındaki yetimler hakkında da ilgisine göre uygulanır.” hükmü uyarınca, 15/1/2025 tarihine kadar bir yükseköğrenimin bitirilmesinden sonra ikinci bir yüksek öğrenime devam edilmesi halinde aylık ödenmeyecek, buna karşılık 1/2/2025 tarihinden itibaren ikinci yüksek öğrenim süreleri ile doktora öğrenim sürelerine yetim aylığı ödenecektir.

Kız Yetimlerin Aylığa Hak Kazanma Şartları
Kanunun mülga 75 inci maddesi uyarınca kız çocuklarının yaşları ne olursa olsun evli olmaması, evli olmakla birlikte sonradan boşanması veya dul kalması halinde aylık bağlanacaktır.
Ancak, yabancı bir ülke mahkemesi tarafından verilen boşanma kararının kesin delil veya kesin hüküm olarak kabul edilebilmesi için boşanma kararının Yabancı Ülke Adlî veya İdarî Makamlarınca Verilen Kararların Nüfus Kütüğüne Tescili Hakkındaki Yönetmelik Hükümlerine göre “Aile Kütüğü”ne tescili gerekmekte olup, yabancı bir ülke mahkemesi kararıyla evlendiği yabancı uyruklu eşinden boşanan kız çocuklarının, boşanma kararlarının Aile Kütüğüne tescil edilmesi sonrasında Kuruma müracaat etmeleri gerekmektedir.
Diğer taraftan, yabancı ülke yetkili adlî veya idarî makamlarınca verilen kararların tesciline ilişkin başvurunun reddedilmesi halinde; yetkili aile mahkemelerine kararın tanınması veya tenfizi için açılan dava kapsamında verilen karara göre işlem yapılacaktır. Kız çocuklara aylık bağlanması şartları içerisinde belli yaşlara kadar öğrenci olma koşulu aranmayacaktır.

Malul Erkek Yetim
Kanunun mülga 74 üncü maddesinin altıncı fıkrası uyarınca, iyileştirilmesi olanaksız hastalıklarının veya engelliliklerinin çalışmalarına engel olduğu Kurum sağlık kurulunca onaylanacak raporla tespit edilen erkek çocuklara, muhtaç olmaları şartıyla, yaşları ne olursa olsun öğrenci veya evli olup olmadıklarına bakılmaksızın aylık bağlanacaktır. Kuruma aylık bağlanmasına ilişkin ilk yazılı müracaatlarından sonra maluliyet raporlarını Kuruma gönderenlerin bu raporları, Kurum sağlık kurulunca maluliyetin ilk müracaat ettiği tarihten itibaren var olup olmadığı yönüyle incelettirilecektir.
Aylık almakta iken malul ve muhtaç oldukları anlaşılan erkek çocukların aylıkları, yaşları dolayısıyla veya evlenmeleri nedeniyle kesilmesi gereken tarihte kesilmeyerek ödenmeye devam edilecektir.

Ana- Baba’nın Aylığa Hak Kazanma Şartları
İştirakçi olarak görev yapanlar ile emekli veya malullük aylığı almakta iken ölenlerin ana ve babalarına Kanunun 72 nci maddesinin mülga birinci ikinci ve üçüncü fıkraları uyarınca genel şartlara göre, dördüncü fıkrasında ise vazife ve harp malullüğü hükümleri uygulanarak aylık bağlanmış malullerden ölenlerin ya da bu hükümlere göre aylık bağlanmasını gerektiren olaylar sebebiyle hayatını kaybedenlerin ana veya babalarına ise, dördüncü fıkra uyarınca özel şartlara göre aylık bağlanacaktır.

Kaynaklar: Vergi Kanunları,Tebliğler ve Özelgeler, 5510 ve 5434 ve 7538 sayılı Kanunlar. 2018/38 Sayılı genelge. 2020/22 sayılı emekli sandığı genelgesi. Türk Ticaret ve Türk Medeni Kanunları.