YURT İÇİ VE YURT DIŞI HİZMET SÜRELERİNİN ÇAKIŞMASINDA YAPILACAK İŞLEMLER

Türk vatandaşlarının 3201 sayılı Kanuna göre borçlanmaya esas yurt dışındaki sigortalılık, işsizlik ve ev kadınlığı süreleri ile ülkemizdeki prim ödeme sürelerinin çakışması halinde yapılacak işlemler aşağıda açıklanmıştır. Kanuna göre hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar Kanunun 4üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmıştır. Diğer taraftan, Kanuna göre sigortalılık fiili çalışmaya dayanmaması halinde iptal edilmekte olup kişilerin çalışmadıkları halde çalışmış gibi gösterilmesi sahte sigortalılık anlamına gelmekte, fiili çalışma ve sahte sigortalılık, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca iptal edilmektedir. Ancak, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerdeki sigortalılık süresi ile Kanunun 4üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki hizmetlerinin çakışması halinde sigortalıların ülkemizde bulunmadığı tarihlerdeki hizmetlerinin denetim ve kontrolle görevli memurların yanı sıra genel idare hizmetleri sınıfında çalışan personel tarafından da iptal edilebilecektir. Öte yandan, bazı mesleklerde (örneğin gazetecilik v.b.) sigortalıların işlerini belirli bir yere bağlı olmadan yapmaları mümkün bulunmakta olup, bu tür durumlarda sigortalının adresinin yurt dışında bulunmasının bir önemi bulunmamaktadır. Sosyal güvenlik sözleşmeleri Anayasanın 90ıncı maddesine göre milletlerarası antlaşma niteliğinde olup, milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınmaktadır. Ülkemizde sigortalı olanların sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerde geçici görevli olarak çalışmaları mümkün olup, işverenlerin bu şekilde sigortalı çalıştırmaları geçici görevli çalıştırılmasına ilişkin belge alınması ile mümkün olmaktadır.

Sigortalının yurt dışında bulunduğu ülkenin, ülkemizle sözleşmesi bulunup bulunmadığına bakılmaksızın;
1- Emniyetten temin edilen yurda giriş-çıkış tarihlerine göre, Ülkemizde (4/a) kapsamındaki sigortalılığın başladığı tarihte yurt dışında olduğu ve hizmetlerin devamında herhangi bir tarihte Türkiye’ye giriş yaptığı tespit edilen sigortalının, bu işyerinden bildirilen sigortalı işe giriş bildirgesi ile bu bildirgeye istinaden yapılan (4/a) kapsamındaki hizmet bildirimlerinin tamamı iptal edilecektir.

2- Sigortalının (4/a) kapsamında geçen çalışmasının başlangıcında ülkemizde bulunduğu ve (4/a) hizmetinin devamında yurt dışına çıkış yaptığının tespit edilmesi halinde, işveren tarafından sigortalının yurt dışına görevli olarak gönderildiğinin ispatlanması (Kanunun 10 uncu maddesinde belirtilen geçici olarak yurt dışına görevlendirildiğine dair belgenin, sigortalıya yaptığı harcamaların uçak bileti, otel masrafı vb. gider olarak defter kayıtlarına işleyip işlemediğini belgelendirmesi) durumunda, hizmetin tamamı geçerli sayılacak, söz konusu belgelerin işveren tarafından sunulamaması halinde (yıllık izin süreleri hariç) aksine bir tespit olmadığı sürece, yurt dışına çıkış tarihinden sonra bildirilen (4/a) hizmetleri iptal edilecektir.

3- Ülkemizde geçen (4/a) hizmetinin tamamında veya bir bölümünde yurt dışında bulunduğu tespit edilen sigortalıların, yurt dışında geçen herhangi bir sigortalılık süresi olmaması durumunda; (1) ve (2) nci maddelerinde belirtilen açıklamalar doğrultusunda işlem yapılması, tereddüttün giderilememesi durumunda hizmet akdi unsurlarını sekteye uğratacak sürede ve şekilde yurt dışında bulunulduğu kanaati oluşan sigortalılar ile ilgili olarak; Sosyal Güvenlik Denetmenliği Yönetmeliğinin “Denetmen ve denetmen yardımcılarının görevleri” başlıklı 24 üncü maddesi kapsamında sigortalı için ilgili dönemde bildirilen hizmetlerin fiili çalışma olup olmadığı yönünde denetim talebinde bulunulacak ve düzenlenecek rapor sonucuna göre işlem yapılacaktır.

Örnek 1- 5/6/2017-31/1/2018 tarihleri arasında (4/a) kapsamında sigortalılığı bildirilen sigortalı (A)’nın emniyetten temin edilen yurda giriş-çıkış belgesine göre 1/1/2016 tarihinde yurt dışına çıktığı, 5/10/2017 tarihinde yurda giriş yaptığı tespit edilmiştir. Sigortalı (A)’nın 5/6/2017-31/1/2018 tarihleri arasında (4/a)kapsamında bildirilen sigortalılığının tamamı iptal edilecektir.

Örnek 2- 7/10/2016-4/6/2018 tarihleri arasında (4/a)kapsamında sigortalılığı bildirilen sigortalı (B)’nin emniyetten temin edilen yurda giriş-çıkış belgesine göre 12/12/2016 tarihinde yurt dışına çıktığı tespit edilmiş ve işveren tarafından yurt dışına görevli olarak gönderildiği ispatlanamamıştır. Sigortalı (B)’nin (4/a) kapsamındaki sigortalılığı 12/12/2016 tarihinde sonlandırılacak, bu tarihten sonra bildirilen (4/a) kapsamında sigortalılığı iptal edilecektir.

Örnek 3- 1/3/2004-15/10/2010 tarihleri arasında (4/a) kapsamında hizmeti bulunan sigortalı (B)’nin yurt dışı hizmet belgesinde 14/4/2008-31/1/2012 tarihleri arasında yurt dışı çalışması bulunduğu ve bu sürelerin borçlandırılmasını talep ettiği, 12/2/2008- 31/5/2015 tarihleri arasında da yurt dışında bulunduğu tespit edilmiştir. Sigortalı (B)’nin (4/a) kapsamındaki sigortalılığı 11/2/2008 tarihinde sonlandırılacaktır.

4- 1/10/2008 tarihinden önce 1479 sayılı Kanun kapsamındaki sigortalılıklarının sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkede çalışmaya başladıkları tarihten bir gün öncesinde sona erdirilmesi, sona erdirilen sigortalılıkların sözleşmeli ülkede çalışmalarının sona erdiği tarihten sonraki günden itibaren yeniden başlatılması gerektiğinden, sözleşme hükümleri saklı kalmak şartıyla sözleşmeli ülkelerde sigortalı olunan süre ile çakışan ülkemizdeki 1479 sayılı Kanun kapsamındaki çalışmalar iptal edilecektir.

5- Kanunun 6ncı maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine göre, 1/10/2008 tarihinden itibaren Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar, Kanunun 4 üncü ve 5 inci maddelerine göre sigortalı sayılmamaktadır. Bu itibarla, sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklı kalmak şartıyla yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanların ülkemizdeki (4/b) statüsündeki çalışmaları iptal edilecektir.

6- Yurt dışında geçen çalışmalar ile ülkemizdeki 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa göre iştirakçi olanlar ile Kanunun (4/c) kapsamında olanların prim ödeme sürelerinin çakışması halinde, ülkemizdeki çalışma süreleri geçerli sayılacaktır.

7- Sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince yurt dışından ülkemizde isteğe bağlı sigortaya prim ödemenin mümkün olduğu Fransa, İngiltere, İsveç ve İsviçre hariç olmak üzere diğer sözleşmeli ülkelerdeki sosyal güvenlik sözleşmesinin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki sigortalılık süreleri ile ülkemizdeki isteğe bağlı sigortaya prim ödenen sürelerin çakışması halinde isteğe bağlı sigortalılık süreleri iptal edilecektir. Ancak, isteğe bağlı sigortalılığın devam ettiği süre içerisinde sosyal güvenlik sözleşmesi olan ülkelerde ev kadınlığı süreleri olanların aksine bir talebi olmadığı sürece isteğe bağlı sigortalılıkları geçerli kabul edileceği 2019/9 nolu SGK Genelgesinde açıklığa kavuşturulmuştur.